ผมได้รับงานถ่ายภาพจากคนรู้จักแนะนำต่อ ลูกค้าคนใหม่นี้อยู่ต่างจังหวัด งานคือต้องไปถ่ายภาพต้นข้าวและทุ่งนาที่จังหวัดชัยนาท น่าจะใช้เวลาหลายชั่วโมงเพื่อเก็บภาพให้ครบตามเนื้อหาที่ต้องการ นัดวันเสาร์ วันศุกร์เย็นผมเพิ่งจะได้รับการอธิบายการเดินทาง นับว่ากระทันหันอย่างมาก

ผมตื่นเช้าตามปกติ ไปเคลียร์งานที่โรงพิมพ์ก่อนเล็กน้อย แล้วก็ออกเดินทาง โดยอุปกรณ์ถ่ายภาพทั้งหมดยังคงอยู่ในรถยนต์ ซึ่งไม่ได้ขนลงหลังจากที่กลับมาจากการถ่ายภาพอาหาร มีเพียงแบตเตอรี่ของกล้องและแผ่นเมมโมรี่เท่านั้นที่หยิบออกมาเพื่อชาร์จและก๊อปปี้ไฟล์งานเก่าเก็บไว้

ผมออกเดินทางจากบ้านตอน 09.00 น. ขึ้นทางด่วนไปดินแดงแล้วต่อโทลเวย์ แล้วก็ขับตรงไปยังชัยนาท ผมไปถึงประมาณ 11.15 น. นั่งพัก กินข้าง คุยเรื่องเนื้อหาที่ต้องถ่ายภาพ แล้วก็เร่ิมงานถ่ายกันประมาณบ่ายโมง

ครั้งนี้เป็นการถ่ายภาพทุ่งนาและต้นข้าวในระยะใกล้ชิดมาก เมื่อก่อนได้แต่ขับรถผ่านแล้วอย่างมากก็แวะข้างทาง หยิบกล้องมาส่องแล้วกดชัตเตอร์เก็บภาพแค่ไม่กี่นาที แต่รอบนี้ ผมได้ใช้เวลากับทุ่งนาและต้นข้าวอย่างเต็มที่ ได้ความรู้รอบตัวเรื่องข้าวค่อนข้างเยอะ เพราะลูกค้าอธิบายเรื่องราวหลายๆอย่างให้ฟังอย่างหมดเปลือก คงต้องการให้ผมเข้าใจพฤติกรรมของข้าว ผมก็เห็นด้วย

ก่อนจะมาถ่ายภาพชุดนี้ผมหาข้อมูลภาพทุ่งนาและต้นข้าวอยู่หลายชั่วโมง เพื่อจะดูว่าเขาถ่ายภาพลักษณะไหนกันบ้าง ดูจบแล้วก็พอจะรู้แนวและรู้ว่าจะถ่ายภาพเพื่อนำไปใช้งานทำสิ่งพิมพ์อย่างไรถึงจะใช้งานง่าย การทำการบ้านมาก่อน และการได้มีเวลาอยู่ในสถานที่จริงค่อนข้างนานทำให้ผมสามารถถ่ายภาพได้ง่ายขึ้น มีภาพที่ดีจำนวนมากในมาตรฐานของผม แม้ว่าผมจะไม่ค่อยแน่ใจว่าลูกค้าจะชอบภาพลักษณะนี้หรือไม่ แต่ผมก็พอใจของผมเอง

ภาพริมทุ่งแบบนี้จะเห็นแนวคันดินและต้นข้าว เป็นเพราะผมยืนอยู่ด้านข้าง ไม่ได้ลุยเข้าไปเลยได้ภาพมาลักษณะนี้ เป็นภาพที่จัดองค์ประกอบแบบสมดุลย์ ไม่ได้มีความหมายอื่นๆที่แอบแฝงไว้ ผมมองภาพส่วนใหญ่ในวันนี้เป็นแบบเรขาคณิต คือมองสัดส่วน รูปทรง แต่เพียงเท่านั้น ไม่ได้ซ่อนความหมายอะไรไว้ในภาพ

หลายภาพเป็นภาพเพื่อความมั่นใจ หมายความว่าเป็นภาพที่ไม่แย่ เป็นภาพที่สามารถเอาไปใช้งานทำเอกสาร ทำสื่อต่างๆได้ไม่ยาก ผมเรียกภาพลักษณะนี้ว่า “เซฟช็อต” คือได้ภาพที่ดีในระดับนึง อาจจะไม่ได้สร้างสรรให้หวือหวาหรือโชว์ภูมิใดๆ

ภาพคนถือขวดผลิตภัณฑ์ เป็นภาพแนวบังคับว่าเนื้อหาต้องมีคนที่ใช้ผลิตภัณฑ์ด้วย ภาพนี้เป็นภาพที่ผมพยายามถ่ายให้ดูแปลกกว่าภาพเซฟช็อต เลยเลือกที่จะถ่ายคนด้วยเลนส์มุมกว้างพร้อมกับการเลือกใช้แฟลชเสริมยิ่งเข้าไปด้านหน้าด้วย ลักษณะภาพที่ออกแบบไว้ในหัวจะต้องมีท้องฟ้าสีฟ้าสวยๆอยู่ด้านหลัง แต่วันนี้มีเมฆเยอะ เลยได้มาแค่นี้

ภาพนี้เป็นภาพที่ถ่ายออกมาจากเพิงที่พักของชาวนาเจ้าของที่ดิน ผมเห็นว่าที่นั่งตรงนี้มันร่ม และรู้สึกสบายตาที่จะมองออกมา เห็นด้านบนเป็นส่วนมืด ด้านล่างก็เป็นส่วนมืด เลยเลือกที่จะวัดแสงให้ต้นข้าวด้านนอกได้รับแสงพอดี แล้วปล่อยให้ด้านไม่โดนแสงมืดไปเลย

นี่คือเบื้องหลังอุปกรณ์ต่างๆที่ใช้่ถ่ายภาพ ผมใช้แฟลชสองตัวช่วยกันยิงแสงออกมาสู้กับแสงแดด แต่ก็ยังให้ผลลัพธ์ที่ไม่ดีพอ จริงๆอยากได้แฟลชแรงกว่านี้ แต่ผมมีอยู่แค่สองตัวเลยไม่ค่อยตรงใจสักเท่าไหร่ ภาพที่ใช้แฟลชก็คือภาพคนด้านบนที่พูดถึงไปแล้ว

ภาพแปลงต้นกล้า เป็นต้นกล้าที่ถูกจ้างปลูกเอาไว้ ชาวนายุคปัจจุบันหลายคนเริ่มจ้างคนอื่นปลูกต้นกล้า เมื่อต้นกล้าโตเต็มก็ค่อยมาเอาไปลงดินจริงๆ ธุรกิจปลูกต้นกล้าก็เป็นอีกอาชีพหนึ่งที่มีรายได้ค่อนข้างดี เพราะชาวนาหันมาใช้บริการจ้างปลูกต้นกล้าเยอะขึ้นเรื่อยๆ

ภาพนี้คือต้นกล้าอายุ 1 วัน จริงๆคงไม่สามารถเรียกว่าต้นกล้าได้ เพราะมันยังเป็นแค่เมล็ดข้าวที่กำลังงอกหมาดๆ อายุแค่หนึ่งวัน

พอผ่านไปหลายวันต้นกล้าก็สูงขึ้น ยืนต้นวางเบียดกันเต็มกระบะ

ต้นกล้าอายุประมาณสองอาทิตย์ก็พร้อมจะถูกนำไปลงดินจริงๆ บางคนใช้ปักดำ บางคนใช้โยนกล้า ซึ่งเริ่มมีคนรู้จักวิธีโยนมากขึ้นเรื่อยๆ ภาษาท้องถิ่นเรียกวิธีการโยนว่า “นาโยน”

สาวคนนี้คือผู้รับจ้างปลูกต้นกล้า

ภาพชุดนี้มีคุณภาพค่อนข้างดี หลายภาพมีองค์ประกอบที่เหมาะสำหรับนำไปทำเอกสารและสื่อสิ่งพิมพ์ มีภาพของแถมหลายรูปที่ผมเห็นแล้วเลือกถ่ายเก็บไว้ด้วย

อย่างเช่นภาพนี้เป็นต้น ไม่รู้ว่าบริษัทที่ขายขนมถุงที่อยู่ในมือของเด็กคนนี้จะดีใจบ้างไหมถ้าได้เห็นภาพนี้

ผมเสร็จงานที่ชัยนาทประมาณห้าโมงเย็น กินข้าวเสร็จก็ขับรถกลับ ใช้เวลาเดินทางกลับประมาณสามชั่วโมง

มีงานถ่ายภาพอาหารเข้ามาอีกแล้ว เป็นอาหารประเภทข้าวในร้านฟาสต์ฟู้ดแห่งหนึ่ง คราวที่แล้วถ่ายภาพแฮมเบอร์เกอร์ คราวนี้เป็นจานข้างซึ่งขนาดใหญ่กว่าเดิม ทำให้ผมต้องเปลี่ยนอุปกรณ์การถ่ายภาพเล็กน้อย

ลักษณะของอุปกรณ์ช่วยถ่ายในงานประเภทนี้คือเต๊นท์สำหรับถ่ายสินค้า ตอนที่ถ่ายของเล็กๆผมก็เอากล่องกระดาษขนาดไม่ใหญ่มาเจาะเพื่อติดกระดาษขาวบาง แล้วก็เอาสินค้าไปวางในกล่องเพื่อถ่าย แต่คราวนี้สินค้าใหญ่ขึ้น ผมเลยต้องเปลี่ยนเต๊นท์ให้ใหญ่ขึ้นเช่นกัน

กล่องใบใหม่นี้เป็นกล่องใส่ปริ๊นเตอร์ ผมรื้อหากล่องเก่าๆในโรงพิมพ์เพื่อเอามาดัดแปลง ใช้เวลาเลือกกล่องอยู่เกือบชั่วโมง แล้วก็จัดการตัดด้านข้างสองด้าน ด้านบนอีกหนึ่งด้าน สั่งคนงานทำให้ แล้วกล่องก็พร้อมใช้งานตอนสิบโมงเช้า ซึ่งคิวงานผมนัดไว้ตอน 11.00 น. ที่ถนนรามคำแหงใกล้ถนนวงแหวนตะวันออก

ทีแรกจัดไฟด้วยแฟลชตัวเดียว คือติดแฟลชไว้บนขาตั้งแล้วส่องข้างบนของกล่อง วางวัตถุในกล่องตามภาพ ได้ตัวอย่างงานตามที่เห็น

แล้วก็จัดการวางสินค้าจริงเข้าไปถ่าย เมนูอาหารจานเดียว แบบเดียว แต่วางหลายๆแบบ แล้วก็มีบางภาพที่ลองเพิ่มแสงแฟลชด้านข้างเข้าไปด้วย ผลลัพธ์ที่น่าพอใจออกมาในภาพช่วยสุดท้าย คือเป็นภาพที่ใช้แฟลชสองตัว โดยแฟลชตัวที่สองอยู่ทางด้านขวามือ

ได้แสงที่ต้องการแล้วก็ลองขยับอาหารดูหลายๆแบบ ได้ภาพคล้ายๆกัน ซึ่งลูกค้าดูแล้วก็พอใจ จบงานได้ภายในสองชั่วโมง

งานนี้ใช้เวลาเดินทางไปกลับนานกว่าเวลาที่ใช้ถ่ายภาพ

เมื่อวานซืนผมได้รับอีเมลจากเพื่อนกลุ่มช่างภาพที่เคยเรียนด้วยกัน  ช่างภาพอาวุโสท่านหนึ่งซึ่งเป็นเพื่อนนักเรียนรุ่นเดียวกันได้เสียชีวิตลงด้วยอาการหัวใจวาย  ซึ่งคงเป็นวิธีตายของคนมีบุญ  เพราะคงไม่ได้เจ็บปวดอะไร  น่าจะเหนื่อยแล้วหลับไปเอง  พอผมได้ข่าวก็แวะไปร่วมงานศพเมื่อวานนี้  เป็นงานศพที่มีภาพผลงานของเขาวางโชว์อยู่  ขาตั้งแสดงภาพมีจำนวนพอๆกับขาตั้งพวงหรีด  เป็นงานศพอีกรูปแบบหนึ่งที่ไม่ค่อยได้เห็น

ช่างภาพท่านนั้นชื่อ นายชาตรี อังอัจฉริยะ  อายุ 63 ปี  งานหลักเขาเป็นช่างซ่อมรองเท้า มีแผงประกอบการอยู่แถวถนนท่าดินแดง  งานอดิเรกคือการถ่ายภาพ  โดยเฉพาะภาพขาวดำ  และมีกิจกรรมออกทริปเดินทางท่องเที่ยวถ่ายภาพอยู่บ่อยมาก  ผมเรียกเขาว่า “ป๋า” เป็นเพราะป๋าอายุเยอะกว่าเพื่อนนักเรียนทุกคนอย่างมาก  เรามีอาจารย์คนเดียวกัน และอาจารย์ก็เรียกเขาว่า”ป๋า”เหมือนผม  ตอนนั้นป๋าหัดทำงานขาวดำ โดยมีอาจารย์เป็นคนให้คำแนะนำ  งานขาวดำเป็นมากกว่าการหัดถ่ายรูป  เพราะผมหัดถ่ายรูปจนผมมีภาพที่ดีที่ผมพอใจ  แต่ผมอัดภาพขาวดำได้แย่กว่าป๋า  เพราะผมไม่ได้หัดทำงานขาวดำอย่างจริงจัง  ไม่ได้พยายามทำงานขาวดำเหมือนอย่างช่างภาพงานขาวดำจริงๆเขาทำกัน  ผลงานขาวดำของป๋าเมื่อสิบปีที่แล้ว กับวันนี้ที่แสดงหน้าศพ เป็นผลงานที่แทบจะไม่ใช่คนเดียวกัน

การอัดภาพขาวดำเป็นงานศิลปะ  ถ้าทำไปอย่างไม่ค่อยรู้เรื่อง ไม่พิถีพิถัน มันจะดูว่าเป็นงานธรรมดา  ไม่มีแรงดึงดูดอะไรเลย  ผมเห็นภาพที่โชว์ในงานนี้แล้วรู้สึกได้คิด  การเรียนรู้เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้ตลอดชีวิต  ผลของการเรียนรู้จะส่งผลในอีกหลายปีต่อมา

ภาพผลงานเหล่านี้เป็นงานขาวดำเกรดสูง  เป็นงานชั้นดี  เป็นงานที่ผมยังไม่สามารถทำได้เทียบเท่า  ด้วยเป็นเพราะประสบการณ์และชั่วโมงบินต่ำกว่าเยอะ  การเรียนรู้สะสมทีละเล็กละน้อยเป็นสิ่งจำเป็นของช่างภาพ  และอาจจะเป็นสิ่งจำเป็นของงานศิลปะทุกแขนง  ออกจากงานศพนี้แล้วมีเรื่องให้คิดเยอะเลย  “การพอใจในผลงานของตนเองเท่ากับเป็นการเลือกที่จะอยู่อย่างคนโง่”  ผมคิดแบบนี้

ภาพถ่ายพระพุทธรูป พระพุทธรูปองค์นี้ตั้งอยู่ในระดับพื้น ความสูงจะน้อยกว่าส่วนสูงของผมนิดเดียว เห็นตั้งอยู่ริมผนังในวัดแห่งหนึ่ง ผมเห็นตำแหน่งที่ตั้ง เห็นว่ามีแสงเข้าทางซ้าย ก็รู้แล้วว่าภาพที่ได้จะต้องเป็นแบบนี้ คือด้านหนึ่งสว่างอีกด้านจะค่อนข้างมืด จรดกล้องถ่ายอย่างตั้งใจ เพราะรู้ว่าภาพลักษณะนี้ เอียงซ้ายหรือขวาเพียงนิดเดียวภาพจะไม่สวยเลย
กล้อง eos350 เลนส์ 18-55is โปรแกรม P วัดแสงพอดีแล้วใช้ค่าตามนั้นเลย ภาพแบบนี้ผมเห็นว่าไม่ต้องชดเชยแสง เพราะผิวทองเหลืองแบบนี้ ถ่ายพอดีก็สวย ถ่ายให้สว่างโอเว่อร์ 1 สต๊อปก็สวย แบบไหนก็ได้ และที่สำคัญ ลักษณะแสงที่ตกฝั่งซ้าย จะไปเฉลี่ยกับฝั่งขวา ทำให้ค่าแสงเป็นค่ากลางจริงๆ (คิดเยอะไปไหม?)

ภาพแม่นั่งเล่นอยู่หลังบ้าน ระหว่างรอไปกินอาหารมื้อเย็น ก่อนหน้านี้หนึ่งนาทีผมเตรียมเก็บของเพื่อจะออกไปกินข้าวกัน เหลือบไปเห็นว่าแม่นั่งอยู่ในตำแหน่งที่แสงสวย อิริยาบทกำลังดูสบายๆ แม่ชอบนั่งในส่วนถ้าอากาศไม่ร้อน พื้นที่สวนหลังบ้านเป็นส่วนที่ใช้ร่วมกันกับบ้านอื่น หลังบ้านเราก็จะตรงกับหลังบ้านคนอื่นๆเหมือนกัน เพื่อนบ้านสามารถเดินไปเดินมา แวะมาเยี่ยมเพื่อนบ้านได้ทางหลังบ้านเลย เห็นแสงแบบนี้ หยิบกล้องขึ้นมาทันที เลนส์ Tamron 28-75 ปรับซูมไปที่ระยะ 75mm โหมดวัดแสงเลือกเป็น Av รูรับแสง 2.8 ลักษณะภาพแบบนี้วัดแสงพอดีไม่ต้องชดเชยเลย ตั้งความไวไว้ที่ iso200 กล้อง eos5d โฟกัสแล้วถ่าย ภาพเดียวก็ถูกใจแล้ว ถ้าพยายามมากกว่านี้ความน่าสนใจอาจจะไม่เท่านี้ก็ได้

วันเสาร์วันหนึ่ง  หลังจากกินมื้อเย็นกันอย่างพร้อมหน้าแล้ว ก็เลยเถิดไปเดินเล่น หาของหวานกินกัน  พี่สาวเสนอเสาชิงช้า  ไปกินนมมนต์ แล้วก็ดูบรรยากาศแถวๆศาลาว่าการฯ

ร้านนี้มันทำบุญด้วยอะไรก็ไม่รู้  คนเยอะได้แทบจะตลอดเวลา  ถ้าไฟไหม้ขึ้นมาจะเหยียบกันตายไหมเนี่ย เหน็บด้วยความอิจฉาล้วนๆ

นานๆแม่จะออกมาไกลบ้านซะที  พี่สาวกับน้องก็บ้ากล้องอยู่พอตัว  แม่ก็ชอบถ่ายรูปมานานแล้วแต่ไม่ค่อยได้ไปไหนมาไหนด้วยกัน  สิบปีมานี้มีลูกเป็นช่างภาพทำให้มีความทรงจำกับเขาบ้าง  เพราะก่อนหน้านี้  รูปถ่ายครั้งล่าสุดระหว่างลูกกับแม่ คือรูปผมตอนเรียน ม.3  ปีนี้ ลูกเพื่อนจะสอบ ม.1 อยู่แล้ว  ไม่น่าเชื่อจริงๆ

เดินกินเรื่อยเปื่อย  ดูวิว  ห่างจากร้านนมมนต์แค่ยี่สิบเมตร ราวกับว่าเมืองนี้เป็นชนบท  คนน้อยอย่างน่าประหลาด  หรือเป็นเพราะรอดูบอลโลกกันอยู่ที่บ้าน

เสาชิงช้าครั้งที่ยี่สิบ  ตั้งแต่ถ่ายภาพมา  มีเสาชิงช้าบ่อยมาก  มีตั้งแต่กลางวัน เย็น กลางคืน โคตรดึก  เสารุ่นเก่า เสารุ่นใหม่  มีครบเลย

เดี๋ยวนี้เขามีให้เช่าจักรยานขับด้วย  แต่ไม่รู้ว่าเปิดเช่่าตอนกี่โมง  เพิ่งรู้ว่าเดี๋ยวนี้คนเราขี่จักรยานไม่ต้องใช้เบาะนั่งแล้ว  ยืนขี่กันหรืออย่างไร

พอกินลมอิ่มแล้วก็กลับ  เดินทางด้วยรถ  Honda Freed ไม่รู้ว่าเห่อรึเปล่า  สองเดือนขับไปหกพันกิโลเมตร

ภาพชุดนี้ใช้กล้อง Eos350 เลนส์ 18-55is เลือกสะพายกล้องตัวนี้แทน Eos5d เพราะว่าต้องการใช้แฟลชติดกล้อง  ต้องการความเบา  ต้องการอารมณ์สะพายกล้องแบบไม่ต้องกังวล  ไม่เป็นภาระมากเกินไป  อยากได้ภาพที่ดูสบายๆมากกว่าจะตั้งใจถ่ายภาพจนลืมความจรรโลงใจ

ผมได้รับว่าจ้างให้ไปถ่ายภาพงานประชุมประจำครึ่งปีของไบเทค ไบเทคชื่อสถานที่จัดงานสัมมนา งานแสดงสินค้า งานประชุมต่างๆตั้งแต่ระดับเล็กไปจนถึงระดับนานาชาติ ทุกปีไบเทคจะจัดประชุมลักษณะนี้สองครั้ง ในรอบนี้ ผมได้รับมอบหมายให้ถ่ายภาพตลอดงาน ส่วนหนึ่งเพื่อเก็บภาพไว้เป็นข้อมูล ในงานมีการแจกรางวัลแก่พนักงานดีเด่น พนักงานที่ทำงานมาต่อเนื่องยาวนาน ภาพตอนรับรางวัลเป็นช็อตที่ต้องการถ่ายเก็บไว้ ส่วนบรรยากาศการประชุมตลอดวันก็ให้ถ่ายเก็บไว้เรื่อยๆ ซึ่งจะเอาภาพเกือบตลอดวันมาคัดเลือกเอาบางส่วนไปขึ้นแสดงในตอนจบการประชุมตอนเย็น

ต่อไปนี้เป็นภาพที่ผมเห็นว่าเป็นภาพที่ดีในแง่ขององค์ประกอบภาพ ถ้าให้ผมเลือกทำหนังสือภาพของการประชุมครั้งนี้ ภาพเหล่านี้คือภาพที่ผมเห็นว่าเหมาะสม เหมาะที่จะเป็นตัวแทนของเหตุการณ์ทั้งหมด