ภาพจากสมาคมดาราศาสตร์
ดูดาว 1dec2024
ภาพจากสมาคมดาราศาสตร์
ภาพจากสมาคมดาราศาสตร์
เหตุการณ์ดาวเสาร์โคจรใกล้ดาวพฤหัสทางฝรั่งเรียกว่า the great conjunction หากเราดูด้วยตาเปล่า เราจะเห็นดาวสองดวงเกือบจะทับซ้อนกัน ใครสายตาสั้น มองไกลไม่ค่อยชัด อาจจะเห็นเป็นดาวดวงเดียวกัน การโคจรมาแทบจะตัดกันนั้นเป็นการสังเกตการณ์จากโลก แต่ในความเป็นจริง ดาวเสาร์กับดาวพฤหัสโคจรอยู่ห่างกันมากจนไม่มีวันจะชนกันแน่ๆ
ดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางของระบบสุริยจักรวาล โลกอยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ ประมาณ 150 ล้านกิโลเมตร เราจะนับเป็นระยะทาง 1AU เพื่อความสะดวก ดาวพฤหัสจะอยู่ห่างดวงอาทิตย์ประมาณ 5AU ส่วนดาวเสาร์ห่างดวงอาทิตย์ 10AU นั่นก็คือ โลก ดาวพฤหัส ดาวเสาร์ โคจรรอบดวงอาทิตย์โดยแต่ละวงโคจรอยู่ห่างกันมาก
เราได้รับข้อมูลเรื่องเหตุการณ์ great conjunction ตั้งแต่ปลายปี คศ 2018 ซึ่งเป็นการสรุปเหตุการณ์ดาราศาสตร์ที่จะเกิดขึ้นในปี คศ 2019-2020 ข้อมูลเผยแพร่โดยสถาบันวิจัยดาราศาสตร์ การโคจรแล้วดาวอยู่ใกล้กันเมื่อมองจากโลกจะเกิดขึ้นทุกประมาณ 20 ปี แต่ปีนี้ จะใกล้กันมากกว่าทุกครั้ง โดยจะเกิดเหตุการณ์ใกล้กันมากๆแบบนี้ครั้งล่าสุดเมื่อ 397 ปีที่แล้ว ซึ่งเป็นยุคสมัยที่กาลิเลโอยังมีชีวิตอยู่ และในช่วงเวลาดังกล่าวกาลิเลโอได้มีการค้นพบดาวเสาร์และดาวพฤหัส รวมถึงดวงจันทร์ทั้งสี่ของดาวพฤหัสแล้วด้วย
การดูดาวในเหตุการณ์นี้จะทำให้เราสามารถมองเห็นดาวเสาร์และดาวพฤหัสอยู่ในช่องมองภาพเดียวกัน ซึ่งเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นยากมาก และการดูดาวในวันนี้เราใช้กล้องดูดาวตัวที่เห็นในภาพ คือกล้องยี่ห้อ celestron รุ่น Firstscope ซึ่งเป็นกล้องดูดาวชนิดนิวโทเนี่ยนที่ผลิตขึ้นมาเพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์เมื่อ 400 ปีที่แล้ว ซึ่งเป็นปีที่กาลิเลโอได้พัฒนากล้องดูดาวขึ้นมาใช้ และมีการค้นพบอีกมากมายตามมา Firstscope จะมีเลนส์ตามาให้ 2ชิ้น มีชิ้นหนึ่งที่ใส่ในกล้องแล้วจะทำให้กล้องมีกำลังขยาย 75 เท่า ซึ่งเป็นกำลังขยายที่มากกว่าสมัยกาลิเลโออยู่มาก แถมมีคุณภาพดีกว่าด้วย สิ่งที่เราได้เห็นผ่านกล้องนี้คือภาพแบบเดียวกับที่กาลิเลโอเคยเห็น แต่เราเห็นชัดกว่ามากตามคุณภาพวัสดุที่ทันสมัยของยุคปัจจุบัน
การถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ต้องการอุปกรณ์ที่มาก ซับซ้อน และงบประมาณค่อนข้างมาก แต่เราใช้วิธีเอาโทรศัพท์มือถือส่องไปในช่องมองของกล้องโทรทัศน์เลยเพื่อถ่ายภาพสิ่งที่เราเห็น ภาพถ่ายไม่ค่อยชัดมาก ภาพจริงที่เรามองด้วยตาจะสวยและชัดกว่า ภาพจากโทรศัพท์มือถือทำให้ดูพอรู้ว่าเรากำลังมองดูเหตุการณ์อะไร โอกาสที่เราจะเห็นเหตุการณ์นี้อีกครั้งอาจไม่เกิดขึ้นแล้วในช่วงชีวิตของมนุษย์หนึ่งคน
คลิปเล่าให้ฟังตั้งใจทำขึ้นมาเพื่อให้ข้อมูล ให้ความรู้ ฟังเพื่อแก้เบื่อ ฟังตอนรถติด ฟังแล้วเอาไปเล่าให้ลูกฟังต่อได้ เป็นเนื้อหาสำหรับพ่อแม่ที่อยากจะมีเรื่องไปเล่าให้ลูกฟัง
กล้องดูดาวตอนที่ 1
ติชมได้นะครับ


ดาวพฤหัสหรือ jupiter เป็นดาวเคราะห์ลำดับที่ 5 ในระบบสุริยะจักรวาลของเราที่มีดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางและโลกเราเป็นดาวเคราะห์ลำดับที่ 3 ดาวพฤหัสเป็นดาวขนาดใหญ่ที่สุดในระบบดาวของเรา และมีมวลมากที่สุดด้วย ขนาดของดาวพฤหัสใหญ่กว่าโลก 11 เท่า นั่นหมายความว่าถ้ามองในแง่ปริมาตร ดาวพฤหัสจะใส่โลกได้ประมาณ 1 พันใบ ดาวพฤหัสจะโคจรรอบดวงอาทิตย์ใช้เวลาประมาณ 12 ปี
ในปี คศ 1609 หรือกว่าสี่ร้อยปีที่แล้วกาลิเลโอสร้างกล้องดูดาวขึ้นมา และเฝ้ามองท้องฟ้า จดบันทึกทุกสิ่งที่มองเห็น กาลิเลโอบอกโลกเราว่า ดาวพฤหัสมีดวงจันทร์บริวาร 4 ดวง ซึ่งปัจจุบันดวงจันทร์ที่กาลิเลโอค้นพบมีชื่อว่า ไอโอ แกนี่มีด ยูโรป้า คาลิสโต้ ซึ่งเป็นเพียง 4 ดวงที่เด่นชัดมองเห็นจากโลกของเรา แต่ดวงจันทร์ทั้งหมดของดาวพฤหัสมีประมาณ 63 ดวง แถมยังมีการค้นพบเพิ่มขึ้นเรื่อยๆในปัจจุบัน
ภาพวาดที่กาลิเลโอวาดเอาไว้เมื่อตอนที่เขาเริ่มสังเกตุท้องฟ้าและดวงดาว
ดาวพฤหัสเป็นดาวขนาดใหญ่ มองเห็นจากโลก ในวันที่ท้องฟ้าปลอดโปร่ง ดาวพฤหัสจะสว่างมากที่สุดบนท้องฟ้า ยิ่งในช่วงเวลาที่โลกและดาวพฤหัสโคจรอยู่ใกล้กัน ดาวพฤหัสก็จะยิ่งสว่างมากขึ้นไปอีก มองด้วยตาเปล่าเราจะเห็นดาวสว่างดวงเดียว แต่ถ้ามองด้วยกล้องดูดาวที่มีอัตราขายประมาณ 50-75 เท่า เราก็จะเห็นจุดสว่างอีก 4 จุดใกล้ๆดาวพฤหัส ซึ่งมันคือดวงจันทร์บริวารทั้ง 4 นั่นเอง และอาจมีบางช่วงเวลาที่ดวงจันทร์บางดวงโคจรอยู่หลังดาวพฤหัส ทำให้บางวันเราก็อาจเห็นไม่ครบ 4 ดวง
เหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลกเกิดขึ้นในเดือนมิถุนายนปี 2562 ซึ่งห่างจากการใกล้กันเมื่อคราวที่แล้ว 13 เดือน ก็คือย้อนกลับไปเมื่อเดือน พฤษภาคม2561 เราก็จะพบเหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลก และ ย้อนกลับไปอีก 13 เดือน ซึ่งตรงกับเดือนเมษายน2560 ก็จะมีเหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลกอีกเช่นกัน เหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลกเกิดขึ้นอย่างสม่ำเสมอ เป็นแบบนี้มานานเป็นล้านปี และจะเป็นอย่างนี้ไปอีกนานนับล้านปี เพราะช่วงชีวิตมนุษย์โลกสั้นมาก แต่ช่วงชีวิตของดาวนั้นยาวนานจนเหมือนไม่มีวันเปลี่ยนแปลง
วันที่ 16 พฤษภาคม 2562 เวลาประมาณ 23.59 น. ดูท้องฟ้าด้านทิศตะวันออก จะเห็นดาวเสาร์ที่มุมเงิยประมาณ 30องศา ดาวเสาร์ยังมีวงแหวนอยู่อย่างชัดเจน ส่วนดาวพฤหัสที่ช่วงเวลาเดียวกันจะอยู่สูงเกือบจะเป็นมุมเงย 60องศา ที่ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ ปีนี้ดาวพฤหัสน่าจะใกล้โลกพอสมควร เพราะภาพที่เห็นในกล้องดูดาวให้ขนาดดาวที่เห็นเป็นเม็ดกลมๆ มีริ้วๆบางๆ ไม่ได้เห็นเป็นจุดแบบดาวฤกษ์ที่อยู่ไกลๆดวงอื่น และเราได้เห็นดวงจันทร์บริวารของดาวพฤหัส 2 ดวง ซึ่งหากเทียบกับปีที่แล้ว เราสามารถเห็นได้ถึง 4 ดวง อาจจะเป็นเพราะท้องฟ้ามีเมฆเยอะ หรือฝุ่นเยอะ หรือ ดวงจันทร์อาจโคจรอยู่ด้านหลังดาวพฤหัสก็เป็นได้
ภาพปรากฏการณ์ท้องฟ้าจากเว็บของสมาคมดาราศาสตร์สำหรับเดือนพฤษภาคม 2562

วันที่ 9 พฤษภาคม 2561 โลกและดาวพฤหัสจะโคจรเข้ามาใกล้กัน และดาวพฤหัสจะอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ หมายความว่าโลกอยู่ตรงกลาง เมื่อพระอาทิตย์ตก ดาวพฤหัสก็จะขึ้น ทำให้สามารถมองเห็นดาวได้ตั้งแต่หัวค่ำ
ที่ห้องใต้หลังคาในบ้าน ถูกออกแบบไว้ใช้งานเป็นพื้นที่เล่นของเด็ก ตั้งใจจะใช้เป็นพื้นที่เพื่อความสนุกสาน เพื่อความบันเทิงจากกิจกรรมต่างๆ ในตอนที่ขอบฟ้าอายุแค่สามขวบ ก็วิ่งเล่นบนห้องใต้หลังคาราวกับเป็นสนามเด็กเล่น เสียงตึงตังได้ยินไปทั้งบ้าน ในวัยที่โตขึ้นมาห้าขวบปลายๆ ก็เป็นวัยเรียนรู้ วัยช่างสงสัย และมีกล้ามเนื้อแขนขาแข็งแรง พอจะหยิบจับและทำกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับอุปกรณ์ต่างๆได้แล้ว
ห้าขวบสิบเดือน ขอบฟ้าเรียนรู้เรื่องดวงดาวและอวกาศ ขอบฟ้าชอบดาวเสาร์และดาวพฤหัสมาหลายเดือนแล้ว มีโอกาสได้ส่องดาวเสาร์เมื่อสามเดือนที่แล้ว การได้เห็นวงแหวนดาวเสาร์สร้างแรงบันดาลใจได้จริงๆ จากวงแหวนดาวเสาร์ อวกาศพาขอบฟ้าไปไกลมากยิ่งขึ้น ยานอวกาศที่สำคัญ ยานสำรวจดวงดาวที่สำคัญและมีบทบาทในหัวข้อข่าวขอบฟ้าจำได้หลายชื่อ นักบินอวกาศคนสำคัญของโลกชื่ออะไรก็รู้ได้จากการอ่านเรื่องเล่าก่อนนอนกับพ่อ
กล้องดูดาวเป็นอุปกรณ์เปลี่ยนโลกชิ้นสำคัญในประวัติศาสตร์มนุษย์ ตั้งแต่กาลิเลโอยกกล้องส่องท้องฟ้า โลกเราก็เปลี่ยนแปลงไปอย่างเหลือเชื่อ เกิดนักวิทยาศาสตร์มากมาย อวกาศนำนักคิดมารวมตัวกัน การหาความรู้จากอวกาศเกิดเป็นผลงานวิจัยและสิ่งประดิษฐ์มหาศาล ความก้าวหน้าของโลกเราในช่วงไม่กี่ร้อยปีหลังกล้องของกาลิเลโอเป็นก้าวที่ใหญ่มาก ทำให้ช่วงเวลาพันล้านปีก่อนจะใช้กล้องดูดาวกลายเป็นก้าวเล็กมากจนเทียบกันไม่ได้เลย
ดาวเสาร์ ดาวอังคาร ดาวพฤหัส เรียงกันหน้าบ้าน มุมเงยประมาณ 45องศา เวลาประมาณ 05.30 น. วันที่ 13 มีนาคม 2561 ทิศตะวันออกเฉียงใต้ไปถึง ทิศใต้.
ดาวเสาร์เป็นดาวเคราะห์ขนาดใหญ่ มีวงแหวนขนาดใหญ่ สามารถมองเห็นได้จากโลก มองฟ้าจะเห็นเป็นจุด แต่ถ้าใช้กล้องส่องทางไกลหรือกล้องดูดาวจะเห็นว่าเป็นดาวมีวงแหวนชัดเจน ส่วนดาวอังคารดูยากหน่อย ถ้าแผนที่ดาวในสมาร์ทโฟนไม่ได้บอกไว้ก็ไม่แน่ใจว่าจะชี้ถูกหรือไม่ และสุดท้ายดาวพฤหัสหรือ jupiter เป็นดาวเคราะห์ที่ใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ มองเห็นจากโลก มองด้วยตาเปล่าจะเห็นเป็นดาวสว่างมากที่สุดบนท้องฟ้า. ส่องกล้องก็จะเห็นมากขึ้น แต่ลายเส้นแนวขวาง และจุดกลมใหญ่ที่เป็นพายุในดาวผมมองไม่เห็นจากกล้องของผม เป็นเพราะกล้องที่ใช้มีคุณภาพต่ำเกินไป