เรียนรู้การถ่ายภาพดาว เที่ยวอ่างเก็บน้ำ นอนในรถ

การถ่ายภาพดวงดาวเป็นการถ่ายภาพที่มีความยากและต้องทำความเข้าใจมากกว่าการถ่ายภาพแนวอื่น เพราะว่าการถ่ายดาวจะต้องถ่ายตอนมืด เราต้องรอช่วงเวลากลางคืน เลือกสถานที่ที่แสงรบกวนน้อย อุปกรณ์ต่างๆก็ต้องอยู่ในเกรดโปร ทั้งกล้อง เลนส์ ขาตั้งกล้อง ทุกชิ้นต้องดีมากๆ

IMG_20250531_103403470

หากถ่ายโดยใช้ความรู้แบบครูพักลักจำก็จะได้ภาพดาวแบบกระดาษทราย คือเป็นภาพฟ้าดำๆกับดาวเป็นจุดๆ แล้วเราก็จะไม่รู้ว่ามันสวยยังไง ถ่ายกันไปทำไม แต่พอเราเห็นภาพถ่ายดาวจากมือโปรที่ถ่ายเก่งเราก็จะรู้ว่ามันไม่ได้ใช้แค่อุปกรณ์และเวลาเท่านั้น มันยังต้องใช้ความรู้ทางดาราศาสตร์ด้วย แถมยังต้องใช้ซอร์ฟแวร์มาทำงานร่วมด้วยอีกต่างหาก นั่นจึงเป็นที่มาของการลงทะเบียนเรียนรู้กับกิจกรรมของหอดูดาวเฉลิมพระเกียรติฉะเชิงเทรา

1748595443550

การอบรมมีบรรยายโดยผู้รู้ที่ทำงานทางสายวิทยาศาสตร์ และเป็นช่างภาพที่มีประสบการณ์ในการถ่ายภาพดวงดาวและท้องฟ้า เมื่อลงทะเบียนแล้วก็ไปเรียนกันเกี่ยวกับความรู้เบื้องต้นของท้องฟ้าและดวงดาว ทำความเข้าใจกับอุปกรณ์ถ่ายภาพและการตั้งค่าต่างๆ

IMG_20250531_110439167
_DSC1876

เราอบรมกันตั้งแต่เช้าจนถึงช่วงบ่ายที่หอดูดาวฉะเชิงเทรา เมื่อจบภาคทฤษฎีก็จะเดินทางไปถ่ายภาพในสถานที่จริงที่อ่างเก็บน้ำรัชชโลทร จังหวัดชลบุรี ทีมงานจากหอดูดาวก็จะไปตั้งกล้องให้คำแนะนำในการถ่ายภาพด้วย เราวางแผนว่าจะถ่ายภาพกันตอนกลางคืนและเช้ามืด ดังนั้น เราต้องนอนที่อ่างเก็บน้ำ ทุกคนต้องเตรียมตัวนอนเต๊นท์ด้วย เป็นกิจกรรมแค้มปิ้งที่มีการถ่ายภาพดาวเป็นไฮไลท์

1748866839553
IMG_20250531_172552594

เตรียมเต๊นท์เตรียมเก้าอี้ เตรียมตัวไปนอนแบบกางเต๊นท์ แต่ผมก็ขี้เกียจกางเพราะมาคนเดียวนอนในรถน่าจะสะดวกและเร็วกว่า ก็เลยเตรียมการเรื่องการนอนในรถ โชคดีที่รถผมสามารถปรับเบาะให้ลาดเอียงพอนอนได้ยาวๆทั้งคืน จัดการหาตาข่ายกันยุงมาหุ้มกระจกรถเพื่อเปิดกระจกนอนในรถ

IMG_20250531_172410845

IMG_20250531_172401709

1748866839828

ทุกอย่างเตรียมพร้อม ทีมงานหอดูดาวตั้งกล้องดูดาวราคาแพงให้เราได้ใช้งานรวมถึงเตรียมอาหารมื้อเย็นและมื้อเช้าให้กับทุกคน สุดท้ายตอนค่ำ ฝนเริ่มตก ฟ้าเต็มไปด้วยเมฆไม่สามารถดูดาวหรือถ่ายภาพได้เลย และเป็นอย่างนี้ทั้งคืน เราก็เลยได้นอนเล่นรอฝนหยุดตกโดยพักเรื่องการถ่ายภาพดาวไป

1748866839465

IMG_20250601_053321821

การนอนในรถเป็นเรื่องใหม่ หลังจากปรับเบาะให้ต่อกันแล้วสามารถนอนยืดขาได้ แต่ความไม่เรียบก็ทำให้เรานอนไม่สบายนัก และอากาศไม่ได้เย็นในระดับหนาว ข้างนอกอากาศพอดีไม่ร้อน แต่ในรถอากาศร้อนกว่า ลมพัดเข้ารถได้นิดหน่อยเพราะมีตาข่ายกันยุงดักไว้ นอกจากป้องกันยุงแล้วยังป้องกันลมไม่ให้เข้าเยอะด้วย แทนที่จะนอนหนาวก็หลายเป็นนอนแบบปกติ และมีจังหวะรู้สึกร้อนด้วยในตอนที่ลมไม่พัด

IMG_20250601_054359248

รุ่งเช้าฝนยังตกปรอยๆแต่ไม่มีลมแล้ว อากาศในรถร้อนเพราะไม่มีพัดลมเนื่องจากไม่ได้เตรียมไว้ ยุงเกาะที่ตาข่ายให้เราดูอย่างชื่นใจว่าตาข่ายกันยุงทำงานได้จริง เสียงนกร้องค่อนข้างเยอะ ตอนแสงเริ่มเยอะขึ้นก็เลยถ่ายคลิปวิดีโอเอาไว้

การนอนในรถยนต์ไม่สบายเลย ถ้าเป็นไปได้ก็ควรจะจัดที่นอนให้ราบเรียบจริงๆ การกางเต๊นท์ยังเป็นทางเลือกที่นอนสบายกว่านอนบนเบาะรถยนต์ อาจจะต้องรอทดสอบการนอนกับรถที่ออกแบบปรับปรุงให้นอนหลับได้จริงถึงจะบอกได้ว่านอนบนรถกับนอนเต๊นท์แบบไหนสบายกว่า ซึ่งเดาว่าเต๊นท์อาจจะนอนสบายกว่า แต่นอนบนรถไม่เสียเวลากางเต๊นท์และเก็บเต๊นท์ เราจะมีเวลาเหลือเยอะขึ้นไปทำอย่างอื่นอีกอย่างน้อยสองชั่วโมง แต่สองชั่วโมงในพื้นที่แค้มปิ้งเราไม่ได้ทำอะไร ไม่ได้มีงานต้องทำ ไม่ได้มีเรื่องเร่งด่วน คนส่วนมากก็สามารถใช้เวลาเพื่อกางเต๊นท์ได้เพราะการกางเต๊นท์มันเป็นการเล่นชนิดหนึ่งของคนชอบเที่ยว

Screenshot_20250601-054807

ตาข่ายกันยุงทำงานได้จริง ป้องกันยุงได้ ใครสนใจก็คลิกไปสั่งซื้อได้ ราคาไม่แพงเลย

กินขนมและกาแฟที่ craftman coffee บำรุงเมือง

เจริญกรุง บำรุงเมือง เฟื่องนคร คือชื่อถนนที่อยู่ในบทเรียนสมัยประถม จำได้ว่าเป็นถนนแห่งแรกที่รัชกาลที่ 4 ดำริให้สร้างใช้งานในกรุงเทพ และปัจจุบันก็ยังคงเป็นถนนสำคัญของประเทศ แถมยังเป็นย่านเก่าแก่ที่มีความนิยมท่องเที่ยว เดินเล่น หาของกินเล่น

IMG_20220417_131759

ร้านกาแฟ craftman แทรกตัวอยู่ในดงตึกแถวในย่านเสาชิงช้า ต้องเดินเข้าทางถนนบำรุงเมือง ทางเข้าเป็นซอกตึกที่ไม่มีป้ายบอก คนจะมาถูกต้องเป็นคนเคยมา คนเคยมาต้องเป็นคนเคยหลงหาทางเข้าไม่เจอสักรอบหรือมากกว่านั้น ตึกเก่าแก่แห่งนี้เป็นโรงพิมพ์แห่งแรกของประเทศไทยสร้างสมัยรัชกาลที่5 เคยเป็นโรงพิมพ์ที่ทำงานให้ราชการและปิดกิจการไปตั้งแต่ปี พ.ศ.2504 ปัจจุบันถูกดัดแปลงเล็กน้อยให้เป็นร้านกาแฟ เพราะเจ้าของร้านกาแฟนิยมใช้ตึกเก่าบ้านเก่ามาทำร้านกาแฟ และเพราะทายาทเจ้าของตึกก็อยากจะรักษาตึกที่เป็นโบราณสถานเอาไว้ เราก็เลยได้มีโอกาสมาเดินเล่น กินขนมในตึกเก่าแต่น่ามองแบบนี้

IMG_20220417_131849

ตึกโบราณแห่งนี้ทำให้นึกถึงตึกยาวของโรงเรียนสวนกุหลาบ ผมคงชอบตึกแบบนี้เพราะเคยเรียนที่ตึกยาว กำแพงหนาๆเป็นลักษณะเด่นของตึกทรงนี้ ช่องหน้าต่างบนความหนาของกำแพงสามารถนั่งเล่นนอนเล่นได้เลย เอกลักษณ์แบบนี้หาไม่ได้อีกแล้วในตึกสมัยใหม่ แสงสว่างส่องผ่านหน้าต่างเข้ามาเป็นมุมแสงสวยที่ทำให้ช่างภาพต้องหยุดมอง และคงจะได้หยิบกล้องหรือโทรศัพท์มือถือมาถ่ายภาพเก็บไว้ แสงหน้าต่างเป็นแนวทางการจัดแสงที่เหมาะกับการถ่ายภาพคน ไปเที่ยวที่ไหนที่มีหน้าต่าง และเป็นช่องแสงเข้าสู่ห้องก็ใช้เป็นมุมถ่ายรูปได้แทบจะไม่เคยผิดหวัง

20220417120108_IMG_0492

สั่งกาแฟ น้ำหวาน และขนม แล้วก็รอ ระหว่างที่รอก็อ่านมือถือ อ่านหนังสือ ใครจะนั่งร้านกาแฟแนวนี้ให้เตรียมหนังสือมาอ่านเล่นด้วย การกินกาแฟในร้านสวยไม่ใช่แค่รสชาติกาแฟ แต่น่าจะได้นั่งอ่านหนังสือสักพัก เมื่อก่อนคนคงอ่านหนังสือพิมพ์ นิตยสาร ยุคนี้ก็อ่านมือถือ อ่านเรื่องชาวบ้านจากเฟสบุ๊ค และโซเชียลเน็ตเวิร์คอีกสารพัด ได้อ่านข่าวน้องมิลลิ เอาข้าวเหนียวมะม่วงไปขึ้นเวทีคอนเสิร์ตระดับโลก น้องกำลังทำงานของ รัฐมนตรีกระทรวงพาณิชย์ กระทรวงต่างประเทศ กระทรวงท่องเที่ยวด้วย ทำน้อยได้มาก ทำครั้งเดียวได้งานสามกระทรวงเป็นอย่างน้อย คนคุณภาพแบบนี้อยากปรบมือให้นานๆ

20220417121008_IMG_0515

สงกรานต์ปีนี้พวกเราเที่ยวเล่นในกรุงเทพกันตลอดสัปดาห์ พาลูกเที่ยวพิพิธภัณฑ์แวะร้านอาหารที่ไหนก็ไม่ต้องรอคิว ไม่ต้องไปเจอรถติดยาวนานหลายชั่วโมง เป็นช่วงเวลากรุงเทพสงบสุข ถ่ายรูปเล่น อ่านหนังสือ สะสางงานอดิเรกอื่นๆที่ทำค้างไว้

2022-04-18_03-29-24

2022-04-18_03-30-19

IMG_20220417_104734

ราคาขนมและเครื่องดื่มภาพนี้ 715 บาท ราคาสูง ไม่สามารถจะมากินได้บ่อยๆแน่นอน คุณภรรยาบอกว่าขนมเค้กดี อร่อยถูกใจแถมยังซื้อกลับบ้านอีกต่างหาก ส่วนเมนูเครื่องดื่มไม่ได้โดดเด่น ถ้าจะพาใครมากินที่นี่ก็จะมาเพราะตึกเก่าสวยดี มาเพราะมีที่จอดรถดี มาเพราะขนมอร่อยดี

2022-04-18_03-28-55

จับภาพกล้องโทรทรรศน์ James webb ได้

ในวันที่ 25 ธันวาคม 2564 ที่บริเวณใกล้ๆกับศาลายา ผมได้ไปร่วมงานปาร์ตี้ปีใหม่กับกลุ่มพ่อแม่ผู้ปกครองของเด็กนักเรียน และในช่วงเวลาหัวค่ำหลังจากที่กินมือเย็นไปหายหิวแล้ว ก็ลองเอากล้องดูดาวมาส่องดาวเล่น ขณะเดียวกันก็เอากล้อง Gopro9 มาตั้งถ่ายภาพดาวกลางคืนในโหมด Night Timelapse ก็จะได้วิดีโอตัวนี้มา และพบว่า มีเหตุการณ์น่าสนใจบนท้องฟ้า ก็คือ มีวัตถุเคลื่อนที่คล้ายดาวหางโผล่มาให้เห็นด้วยตาเปล่า

สิ่งที่คล้ายดาวหางนี้เมื่อดูข้อมูล ดูข่าวดาราศาสตร์แล้วก็พบว่ามันคือภาพของ กล้องโทรทรรศน์ชื่อ James Webb กำลังเดินทางออกจากโลกเพื่อไปสู่วงโคจรในอวกาศ โดยจะไปอยู่ห่างโลก 1.5 ล้านกิโลเมตร และมันจะโคจรเป็นบริวารของดวงอาทิตย์ แทนที่จะเป็นโลก James Webb จะอยู่ระหว่างโลกและดาวอังคาร หน้าที่หลักของมันก็คือถ่ายภาพจากที่ที่ไกลมาก โครงการนี้ตั้งใจจะส่งกล้องขึ้นไปรับสัญญาณอินฟาเรดที่เกิดจากการฟอร์มตัวเป็นดาวฤกษ์ในยุคแรกๆของอวกาศ หรือประมาณ 13000 ล้านปีก่อน หากกล้องทำงานได้ปกติ เราก็จะได้ข้อมูลต้นกำเนิดของอวกาศมากขึ้น ซึ่งเราต้องลุ้นให้กล้องทำงานได้ไม่ผิดพลาด

เทคโนโลยีหลายอย่างถูกพัฒนาขึ้นมาเพื่อสร้างกล้องตัวนี้ มีเรื่องน่าสนใจหลายหัวข้อ ถ้าให้เขียนจากความทรงจำที่เคยดูผ่านๆตา ก็จะมีส่วนของฉนวนแสงอาทิตย์ ที่ทำหน้าที่กันความร้อนจากด้านที่รับแสงไม่ให้ส่วนของการรับภาพและวงจรต่างๆโดนความร้อนเลย ซึ่งจะเป็นผ้าใบ 5 ชั้น

การรับภาพของเจมส์เว็บบ์จะอาศัยเทคนิคการรับภาพแบบกล้องนิวโทเนียน คือรับแสงสะท้อน แต่จะเป็นแสงอินฟาเรด การรับแสงสะท้อนต้องอาศัยกระจกสะท้อนที่มีความเรียบมากๆเพื่อความแม่นยำ เพราะแสงที่เดินทางมาไกลระดับ 13000 ล้านปีแสง จะถือเป็นระยะทางที่ไกลที่สุดเท่าที่มีในเอกภพ ดังนั้นการเบียงเบนเล็กน้อยก็ทำให้รับแสงผิดพลาด ความเรียบของผิวสะท้อนนั้นฉาบด้วยทองคำ และมีความเรียบระดับที่ ถ้าขยายกระจกให้ใหญ่เท่ากับประเทศไทยถึงญี่ปุ่น ส่วนไม่เรียบของกระจกจะสูงกว่าพื้นเรียบไม่กี่เซนติเมตรเท่านั้น

ที่ตัวสะท้อนแสงกลับไปกลับมาเพื่อเข้าสู่เซ็นเซอร์รับภาพ จะมีกระจกรวมแสง(หรือเลนส์รวมแสง) อีกตัวหนึ่งก่อนถึงเซ็นเซอร์ที่จะทำหน้าที่เป็นตัว image stabilizer หรือตัวกันสั่น ที่ช่วยให้การรับภาพมีความคมชัดยิ่งขึ้น อาจเป็นกล้องดูดาวตัวแรกของโลกที่มีระบบกันสั่นในแบบเดียวกับกล้องถ่ายภาพ

การประกอบตัวกล้องจะต้องมีการทดสอบชิ้นส่วนน็อตทุกตัวชิ้นส่วนต่างๆทุกชิ้นส่วนต้องผ่านการทดสอบในห้องลดอุณหภูมิไปอยู่ที่ระดับติดลบมากๆเสียก่อน เพื่อความมั่นใจว่าจะไม่เกิดเหตุการณ์ผิดพลาด เพราะเราออกไปซ่อมกล้องตอนที่เราปล่อยไปแล้วไม่ได้

การปรับมุมเอียงไปเอียงมา การหมุนตัวของกล้อง จะใช้ไจโรสโคป3ตัว หมุนเพื่อสร้างแรงเหวี่ยงให้มีการหมุนตามที่ต้องการ เป็นหลักการทางวิทยาศาสตร์ของโมเม้นที่เกิดจากการหมุน

ยังมีแง่มุมอื่นๆอีกมากที่เป็นความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่เราต้องใช้กับกล้องอวกาศตัวนี้ ถ้ามีข้อมูลเพิ่มเติมจะทะยอยเอามาลงเพิ่มครับ และตอนนี้เจ้ากล้องตัวนี้เดินทางไปถึงไหนแล้ว ก็ลองแวะดูที่ลิงค์นี้ได้ครับ

Source: Where Is Webb? NASA/Webb

หลังจากผ่านไปครึ่งปี วันที่ 12jul2022 เราก็ได้เห็นภาพที่ตั้งใจถ่ายจากกล้อง James webb กันแล้วคือภาพนี้

NASA’s Webb Delivers Deepest Infrared Image of Universe Yet

ลองทำหนังสืออ่านเล่น

หลังจากที่ได้เขียนบล๊อกแห่งนี้มาประมาณสิบปี มีบทความหลากหลายชนิด ก็เลือกบางอย่างมารวมเป็นเป็นเล่ม แล้วลองจัดวางออกแบบให้เป็นหนังสือ เนื้อหาที่เลือกมาจะเป็นเรื่องเกี่ยวกับอวกาศและดวงดาว เป็นการรวมเรื่องมาใส่หนังสือทันทีเลย ยังไม่ได้ปรับแต่ง หรือดัดแปลงสิ่งที่เขียน เพราะอยากรู้ว่า เนื้อหาเกี่ยวกับดวงดาวที่เคยเขียนนั้นจะเยอะพอไหมสำหรับการรวมเล่มเป็นหนังสือ

IMG_20211020_072459

เมื่อลองพิมพ์เป็นเล่มออกมาก็ได้หนังสือความหนาประมาณ 65หน้า โดยมีรูปประกอบอยู่บ้าง ด้วยความที่มีเครื่องพิมพ์ดิจิทัลใช้งานอยู่ การพิมพ์หนังสือแค่เพียง 1 เล่มเพื่อทำเป็นตัวอย่างก็เป็นเรื่องง่าย แถมยังมีเครื่องไสกาวอีกด้วย ทำให้หนังสือแบบพ็อกเก็ตบุ๊คเข้าเล่มไสสันทากาวแบบนิตยสารก็ทำได้ไม่ยากเลย

ลองเอาหนังสือให้ลูกอ่าน ลูกก็อ่านแล้วยิ้มๆ บางตอนเป็นเนื้อหาที่พ่อคุยกับลูกในตอนที่เขาอายุสัก 6 ขวบ พอมาอ่านตอน 9 ขวบ บางตอนก็ทำให้เขาหันหน้าขึ้นมายิ้ม แล้วถามกลับมาว่า วันนั้นพ่อหลอกเขาเหรอ ผมก็บอกเปล่า บางเรื่องตอนนั้นต้องเล่าแบบนั้น งานเขียนต้องเลือกเขียนสิ่งที่น่าอ่าน งานเล่าต้องเล่าสิ่งที่น่าฟัง มารยาของช่างภาพก็ต้องทำให้ภาพสวย มารยาของนักเขียนก็ต้องชักจูงให้คล้อยตาม บรรยายให้เห็นภาพ งานหนังสือเป็นงานศิลปะการเล่าเรื่อง

เนื้อหาในหนังสือตามภาพคือเรื่องนี้

ดาวพฤหัสกับดวงจันทร์ทั้ง4

ดาวพฤหัสหรือ jupiter เป็นดาวเคราะห์ลำดับที่ 5 ในระบบสุริยะ ส่วนโลกของเราอยู่ลำดับที่ 3 วันนี้ที่กรุงเทพ เวลา 23.10 น. เห็นดาวพฤหัสส่องสว่างมาก และอยู่สูงมากจากเส้นขอบฟ้า ถ้าจะแหงนหน้าดูดาวก็คงเมื่อยคอน่าดู

หลายวันมานี้มีเมฆฝนปกคลุมท้องฟ้าแทบตลอดเวลา จริงๆนานนับเดือนแล้วที่เมฆเยอะ ประเทศไทยมีพายุเข้า ทำให้มีน้ำท่วมที่ต่างจังหวัดหลายแห่ง ท้องฟ้าวันนี้อยู่ๆก็กลับโล่งจนเห็นดาวสว่างทั้งๆที่ตอนหัวค่ำยังมีเมฆทึบอยู่เลย

หยิบกล้องดูดาวตัวเก่งตัวเดียวที่ซื้อเอาไว้ให้ลูกในวันเกิดของเขามาดูเล่น กล้องดูดาวชนิดนิวโทเนี่ยนยี่ห้อ celestron รุ่น first scope ติดเลนส์ใกล้ตาที่ 4มม. ได้อัตราขยาย 75 เท่า ส่องท้องฟ้า นั่งอยู่ในบ้าน ดูดาวผ่านผนังกระจก ดาวเคราะห์อย่างดาวพฤหัสและดาวเสาร์ เป็นดาวที่สามารถมองเห็นได้ง่าย ในกรุงเทพก็ดูได้ทันทีถ้าไม่มีเมฆ และเราอาจจะดูจากในบ้านได้เลยถ้าผนังด้านตะวันออกและทิศใต้ไม่บังดาว

IMG_20210929_232934-01 crop


ผมไม่สามารถถ่ายภาพดาวได้เพราะอุปกรณ์ไม่พอ การบันทึกข้อมูลก็อาจจะต้องใช้วิธีวาดภาพประกอบ ซึ่ง 400 ปีที่แล้วตอนที่กาลิเลโอดูดาวก็ใช้วิธีวาดภาพประกอบเช่นกัน การจดบันทึกไม่ว่าจะใช้วิธีใดล้วนมีประโยชน์ต่อคนรุ่นหลังทั้งนั้น วันนี้ก็ขอวาดภาพบันทึกไว้ด้วย และขณะเดียวกันก็เข้าเว็บ ค้นหาด้วยคำว่า jupiter today เพื่อดูว่าจะมีเว็บไหนที่ระบุตำแหน่งดาว ณ เวลาปัจจุบันให้เราบ้าง เพื่อที่จะใช้อ้างอิงเทียบกับสิ่งที่เห็นว่ามันสอดคล้องกัน ก็ได้เว็บหนึ่งมา และแค็ปเจอร์ภาพเก็บไว้ ได้ภาพนี้

jupiter 29sep2021

ดวงใหญ่ตรงกลางคือดาวพฤหัส C คือ callisto E คือ Europa I คือ IO และ G คือ Ganymede ลักษณะการเรียงก็คล้ายๆกับภาพที่เห็นในกล้อง แต่กลับด้านกัน และเอียงคนละทิศทาง แต่มีลำดับเหมือนกัน ก็เชื่อว่าคงเป็นการกลับหัวของกล้องดูดาว และอาจกลับซ้ายขวาด้วย

ลิงค์สำหรับเช็คตำแหน่งของดาวพฤหัสและดวงจันทร์กาลิเลโอ https://skyandtelescope.org/wp-content/plugins/observing-tools/jupiter_moons/jupiter.html

ดูดาวเสาร์ ต้องใช้กล้องดูดาว

ท้องฟ้ากลางคืนมีดาว คนในอดีตดูดาวกันจนเกิดความรู้ต่างๆมากมาย หากเราอยากดูดาวให้ชัดเจนเหมือนอย่างที่นักวิทยาศาสตร์โบราณทำก็ต้องใช้กล้องดูดาว กาลิเลโอเคยใช้กล้องดูดาวส่องท้องฟ้า แล้วก็ค้นพบ ดาวเสาร์ ดาวพฤหัส รวมถึงดวงจันทร์บริวารของดาวพฤหัส นักดาราศาสตร์ยุคใหม่ระดับมืออาชีพดูดาวด้วยจอภาพคอมพิวเตอร์ โดยจะได้ภาพดาวจากกล้องดูดาวขนาดใหญ่โตอลังการ กล้องดูดาวบางตัวลอยอยู่ในอวกาศส่งภาพกลับมายังห้องทำงานของนักดาราศาสตร์

ชาวบ้านอย่างเราก็สามารถดูดาวได้ สามารถสัมผัสความรู้สึกของกาลิเลโอได้ กล้องดูดาวที่จะใช้ดูดาวเสาร์อาจจะมีกำลังขยายแค่ประมาณ 50-75 เท่า ก็พอจะเห็นดาวเสาร์แล้ว พอจะดูรู้ว่ามีวงแหวน พอจะเห็นดาวพฤหัสเป็นก้อนใหญ่ๆและมีดวงจันทร์บริวารให้เห็น 4 ดวง แต่ก็ต้องลุ้นกับการโคจรรอบดาวพฤหัสและบางเวลาก็อาจจะหลบไปอยู่ด้านหลังดาวพฤหัส ราคากล้องดูดาวระดับเริ่มต้นสำหรับกำลังขยายประมาณ 75 เท่า ก็อยู่ในระดับที่จ่ายไหว ราคาในเมืองนอกอยู่ที่ 50-100 ดอลล่าร์ เมืองไทยก็แล้วแต่ผู้นำเข้าหรือผู้หิ้วว่าจะสั่งมาแล้วขายเท่าไหร่ หรือหากจะสั่งตรงกับเว็บขายของก็สั่งได้ตามสะดวก

IMG_20210703_234429

ผมใช้กล้องดูดาว firstscope ของ celestron ราคา 59 ดอลล่าร์ กล้องตัวนี้เป็นกล้องระดับเริ่มต้น สำหรับคนที่สนใจอยากดูดาวด้วยงบประมาณไม่มาก และมันเล็กจนพกพาเคลื่อนย้ายได้ง่าย แต่หากต้องการคุณภาพมากกว่านี้ก็ให้หาสิ่งที่แพง ขึ้นไปอีกตามกำลัง และทุกตัวที่แพงกว่านี้ก็น่าจะดีกว่านี้ ยิ่งจ่ายมาก ยิ่งได้เห็นภาพที่ใหญ่มาก

ภาพดาวเสาร์ที่ถ่ายมาผมใช้โทรศัพท์มือถือเล็งที่ช่องมองภาพของกล้องดูดาว แล้วคร็อปเอาภาพที่เป็นจุดดาวมาขยาย เราก็จะเห็นก้อนวงรีที่ดูมัวๆนิดหน่อย แต่เมื่อปรับแต่งภาพ ลดความสว่างของภาพให้มืดลง แสงฟุ้งเบลอน้อยลง ก็จะปรากฏเป็นภาพดาวเสาร์พร้อมวงแหวนที่ทำให้เราดูแล้วน่าตื่นเต้น ตอนมองด้วยตาในกล้องดูดาวเราก็ตื่นเต้นมากๆอยู่แล้ว และยิ่งถ่ายภาพออกมาได้ก็ยิ่งตื่นเต้นเพิ่มขึ้น ความรู้สุึกว่าเราได้เป็นส่วนหนึ่งของวงการวิทยาศาสตร์ เราได้เห็นในสิ่งที่กาลิเลโอเห็นมันตื่นเต้น บอกเล่ายังไงก็ไม่เท่ากับการสัมผัสด้วยตัวเอง

หากสนใจหากล้องดูดาวใช้ ลองอ่านรีวิวกล้องตัวนี้ได้ครับ firstscope

ดาวเสาร์ใกล้ดาวพฤหัสที่สุดในรอบ 397 ปี

เหตุการณ์ดาวเสาร์โคจรใกล้ดาวพฤหัสทางฝรั่งเรียกว่า the great conjunction หากเราดูด้วยตาเปล่า เราจะเห็นดาวสองดวงเกือบจะทับซ้อนกัน ใครสายตาสั้น มองไกลไม่ค่อยชัด อาจจะเห็นเป็นดาวดวงเดียวกัน การโคจรมาแทบจะตัดกันนั้นเป็นการสังเกตการณ์จากโลก แต่ในความเป็นจริง ดาวเสาร์กับดาวพฤหัสโคจรอยู่ห่างกันมากจนไม่มีวันจะชนกันแน่ๆ

ดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางของระบบสุริยจักรวาล โลกอยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ ประมาณ 150 ล้านกิโลเมตร เราจะนับเป็นระยะทาง 1AU เพื่อความสะดวก ดาวพฤหัสจะอยู่ห่างดวงอาทิตย์ประมาณ 5AU ส่วนดาวเสาร์ห่างดวงอาทิตย์ 10AU นั่นก็คือ โลก ดาวพฤหัส ดาวเสาร์ โคจรรอบดวงอาทิตย์โดยแต่ละวงโคจรอยู่ห่างกันมาก

เราได้รับข้อมูลเรื่องเหตุการณ์ great conjunction ตั้งแต่ปลายปี คศ 2018 ซึ่งเป็นการสรุปเหตุการณ์ดาราศาสตร์ที่จะเกิดขึ้นในปี คศ 2019-2020 ข้อมูลเผยแพร่โดยสถาบันวิจัยดาราศาสตร์ การโคจรแล้วดาวอยู่ใกล้กันเมื่อมองจากโลกจะเกิดขึ้นทุกประมาณ 20 ปี แต่ปีนี้ จะใกล้กันมากกว่าทุกครั้ง โดยจะเกิดเหตุการณ์ใกล้กันมากๆแบบนี้ครั้งล่าสุดเมื่อ 397 ปีที่แล้ว ซึ่งเป็นยุคสมัยที่กาลิเลโอยังมีชีวิตอยู่ และในช่วงเวลาดังกล่าวกาลิเลโอได้มีการค้นพบดาวเสาร์และดาวพฤหัส รวมถึงดวงจันทร์ทั้งสี่ของดาวพฤหัสแล้วด้วย

1608551640292-01

การดูดาวในเหตุการณ์นี้จะทำให้เราสามารถมองเห็นดาวเสาร์และดาวพฤหัสอยู่ในช่องมองภาพเดียวกัน ซึ่งเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นยากมาก และการดูดาวในวันนี้เราใช้กล้องดูดาวตัวที่เห็นในภาพ คือกล้องยี่ห้อ celestron รุ่น Firstscope ซึ่งเป็นกล้องดูดาวชนิดนิวโทเนี่ยนที่ผลิตขึ้นมาเพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์เมื่อ 400 ปีที่แล้ว ซึ่งเป็นปีที่กาลิเลโอได้พัฒนากล้องดูดาวขึ้นมาใช้ และมีการค้นพบอีกมากมายตามมา Firstscope จะมีเลนส์ตามาให้ 2ชิ้น มีชิ้นหนึ่งที่ใส่ในกล้องแล้วจะทำให้กล้องมีกำลังขยาย 75 เท่า ซึ่งเป็นกำลังขยายที่มากกว่าสมัยกาลิเลโออยู่มาก แถมมีคุณภาพดีกว่าด้วย สิ่งที่เราได้เห็นผ่านกล้องนี้คือภาพแบบเดียวกับที่กาลิเลโอเคยเห็น แต่เราเห็นชัดกว่ามากตามคุณภาพวัสดุที่ทันสมัยของยุคปัจจุบัน

IMG_20201221_183915

การถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ต้องการอุปกรณ์ที่มาก ซับซ้อน และงบประมาณค่อนข้างมาก แต่เราใช้วิธีเอาโทรศัพท์มือถือส่องไปในช่องมองของกล้องโทรทัศน์เลยเพื่อถ่ายภาพสิ่งที่เราเห็น ภาพถ่ายไม่ค่อยชัดมาก ภาพจริงที่เรามองด้วยตาจะสวยและชัดกว่า ภาพจากโทรศัพท์มือถือทำให้ดูพอรู้ว่าเรากำลังมองดูเหตุการณ์อะไร โอกาสที่เราจะเห็นเหตุการณ์นี้อีกครั้งอาจไม่เกิดขึ้นแล้วในช่วงชีวิตของมนุษย์หนึ่งคน

First Travelling Telescope

solar-system-439046_960_720

ท่องเที่ยวแบบมีกล้องดูดาวติดไปด้วย พร้อมกับสอนให้เด็กได้รู้จักโลก ดาวเคราะห์และมีโอกาสได้ดูดาวผ่านกล้องดูดาว ถ้าได้เห็นดาวเคราะห์บางดวงด้วยตาตัวเองน่าจะช่วยสร้างแรงบันดาลใจได้ นับหนึ่งกันกับทริปนี้

2019-11-01_04-57-29

เพื่อให้ทริปเที่ยวและดูดาวครั้งนี้มีอะไรติดหัว และติดมือกลับไปด้วย เราก็ทำสมุดโน้ตเล่มเล็กๆ มีสติ๊กเกอร์รูปดวงดาวต่างๆ พร้อมด้วยสติ๊กเกอร์ขาวเอาไว้ให้ระบายสีเล่น และพบว่าเด็กทุกคนยกมืออยากได้ บางคนอยากได้มากกว่า 1 เล่มเสียด้วย

น่าเสียดายที่ช่วงเวลาหัวค่ำมีเมฆปกคลุมเยอะจนไม่เห็นดาวพฤหัสและดาวเสาร์ วงโคจรของดาวสองดวงนี้ในเดือนพฤศจิกายนจะดูได้ตอนหัวค่ำ และพอดึกมากๆดาวก็จะเคลื่อนต่ำลงจนพ้นเส้นขอบฟ้าไป ส่วนดวงจันทร์ก็มีเมฆบังโดยส่วนใหญ่ มีบางเวลาที่ดวงจันทร์โผล่มาให้เห็นบ้างเล็กน้อย ส่วนดาวพฤหัสที่จะมีความสว่างที่สุดในท้องฟ้าก็โผล่มาให้ถ่ายรูปเล่นช่วงหัวค่ำแค่ไม่กี่นาที แล้วก็โดนเมฆบังแทบตลอดเวลา

IMG_0374

ตอนเกือบเที่ยงคืน เมฆเริ่มหายไป ดาวเต็มฟ้าก็มาให้เราดู มีดาวที่เรารู้จักบ้าง ไม่รู้จักบ้างเต็มไปหมด ปิดไฟบ้านพักแล้วก็มองกันให้สบายตา ดาวที่มองหาได้ง่ายบนท้องฟ้าคือดาวเหนือ การหาดาวเหนือโดยที่เราไม่รู้มาก่อนว่าทิศเหนืออยู่ด้านไหน เราจะต้องหาดาวรูปตัว M หรือ กลุ่มดาวค้างคาว และ จินตนาการลากเส้นบางเส้นจากจุดหักมุมของตัว M แล้วลากเส้นสมมุตในใจ อ่านแค่นี้ไม่มีใครเข้าใจ แต่ถ้าเราไปชี้ให้ดูที่ท้องฟ้าจริงๆ ก็จะพบว่าไม่ซับซ้อน สุดท้ายเราจะได้เส้นทีวิ่งไปแตะดาวสว่างดวงหนึ่ง ดาวดวงนั้นคือดาวเหนือ

IMG_0383

ใครอยากดูดาวในช่วงหน้าหนาว ลองติดตามข้อมูลของหอดูดาวแห่งชาติได้ เพราะกิจกรรมดูดาวจะนิยมจัดกันในช่วงนี้ซึ่งน่าจะมีทุกสัปดาห์เลย หรือมาร่วมทริปกับพวกเรา เราจะนำกล้องดูดาวและความรู้มาเสิร์ฟให้ถึงหน้าที่พักเลย

ดาวพฤหัสใกล้โลก พ.ศ. 2562 และดวงจันทร์ทั้งสี่

ดาวพฤหัสหรือ jupiter เป็นดาวเคราะห์ลำดับที่ 5 ในระบบสุริยะจักรวาลของเราที่มีดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางและโลกเราเป็นดาวเคราะห์ลำดับที่ 3 ดาวพฤหัสเป็นดาวขนาดใหญ่ที่สุดในระบบดาวของเรา และมีมวลมากที่สุดด้วย ขนาดของดาวพฤหัสใหญ่กว่าโลก 11 เท่า นั่นหมายความว่าถ้ามองในแง่ปริมาตร ดาวพฤหัสจะใส่โลกได้ประมาณ 1 พันใบ ดาวพฤหัสจะโคจรรอบดวงอาทิตย์ใช้เวลาประมาณ 12 ปี

ในปี คศ 1609 หรือกว่าสี่ร้อยปีที่แล้วกาลิเลโอสร้างกล้องดูดาวขึ้นมา และเฝ้ามองท้องฟ้า จดบันทึกทุกสิ่งที่มองเห็น กาลิเลโอบอกโลกเราว่า ดาวพฤหัสมีดวงจันทร์บริวาร 4 ดวง ซึ่งปัจจุบันดวงจันทร์ที่กาลิเลโอค้นพบมีชื่อว่า ไอโอ แกนี่มีด ยูโรป้า คาลิสโต้ ซึ่งเป็นเพียง 4 ดวงที่เด่นชัดมองเห็นจากโลกของเรา แต่ดวงจันทร์ทั้งหมดของดาวพฤหัสมีประมาณ 63 ดวง แถมยังมีการค้นพบเพิ่มขึ้นเรื่อยๆในปัจจุบัน

sidjupiter4

ภาพวาดที่กาลิเลโอวาดเอาไว้เมื่อตอนที่เขาเริ่มสังเกตุท้องฟ้าและดวงดาว

ดาวพฤหัสเป็นดาวขนาดใหญ่ มองเห็นจากโลก ในวันที่ท้องฟ้าปลอดโปร่ง ดาวพฤหัสจะสว่างมากที่สุดบนท้องฟ้า ยิ่งในช่วงเวลาที่โลกและดาวพฤหัสโคจรอยู่ใกล้กัน ดาวพฤหัสก็จะยิ่งสว่างมากขึ้นไปอีก มองด้วยตาเปล่าเราจะเห็นดาวสว่างดวงเดียว แต่ถ้ามองด้วยกล้องดูดาวที่มีอัตราขายประมาณ 50-75 เท่า เราก็จะเห็นจุดสว่างอีก 4 จุดใกล้ๆดาวพฤหัส ซึ่งมันคือดวงจันทร์บริวารทั้ง 4 นั่นเอง และอาจมีบางช่วงเวลาที่ดวงจันทร์บางดวงโคจรอยู่หลังดาวพฤหัส ทำให้บางวันเราก็อาจเห็นไม่ครบ 4 ดวง

เหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลกเกิดขึ้นในเดือนมิถุนายนปี 2562 ซึ่งห่างจากการใกล้กันเมื่อคราวที่แล้ว 13 เดือน ก็คือย้อนกลับไปเมื่อเดือน พฤษภาคม2561 เราก็จะพบเหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลก และ ย้อนกลับไปอีก 13 เดือน ซึ่งตรงกับเดือนเมษายน2560 ก็จะมีเหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลกอีกเช่นกัน เหตุการณ์ดาวพฤหัสใกล้โลกเกิดขึ้นอย่างสม่ำเสมอ เป็นแบบนี้มานานเป็นล้านปี และจะเป็นอย่างนี้ไปอีกนานนับล้านปี เพราะช่วงชีวิตมนุษย์โลกสั้นมาก แต่ช่วงชีวิตของดาวนั้นยาวนานจนเหมือนไม่มีวันเปลี่ยนแปลง

openbox Celestron FirstScope

IMG_0144
กล้องดูดาว celestron รุ่น firstscope

กล้องดูดาว FirstScope ของ Celestron เป็นกล้องดูดาวระบบนิวโทเนี่ยน ขนาดเล็กกำลังน่ารัก เหมาะกับการพกพาไปดูดาวในสถานที่ต่างๆ ความเล็กของมันทำให้เราสามารถหากระเป๋าหรือเป้มาแบกมันไว้ สะพายหลังไปดูดาวนอกสถานที่ได้ง่ายดาย กล้องรุ่นนี้เหมาะกับนักดูดาวระดับเริ่มต้น เหมาะกับคนที่ยังไม่รู้ว่าเราจะชอบดูดาวจริงไหม ผมตั้งใจหามาเพื่อดูดาวร่วมกับลูก กำลังคิดว่าจะดูจากในรถยนต์เลยด้วย เพราะจะได้ไม่ต้องไปให้ยุงกัด

OPTICAL TUBE INFO:
Optical DesignNewtonian Reflector
Aperture76mm (2.99″)
Focal Length300mm (12″)
Focal Ratio3.95
Focal Length of Eyepiece 120mm (0.79″)
Magnification of Eyepiece 115x
Focal Length of Eyepiece 24mm (0.16″)
Magnification of Eyepiece 275x
Highest Useful Magnification180x
Lowest Useful Magnification11x
Limiting Stellar Magnitude11.9
Resolution (Rayleigh)1.83 arc seconds
Resolution (Dawes)1.53 arc seconds
Light Gathering Power (Compared to human eye)118x

ข้อมูลจาก celestron บอกไว้ว่า กล้องตัวนี้ มีขนาดกระจกสะท้อนแสง 76มม. มีทางยาวโฟกัสของกระจกอยู่ที่ 300 มม. และ ให้เลนส์ตา หรือ eyepiece มา 2 ชิ้น ชิ้นแรกมีทางยาวโฟกัส 20มม. ชิ้นที่2 มีทางยาวโฟกัส 4 มม. แปลว่า ถ้าเราใส่เลนส์ตา 20 มม. กล้องตัวนี้จะมีกำลังขยาย 300/20 = 15เท่า และถ้าใส่เลนส์ตา 4มม. กำลังขยายจะกลายเป็น 300/4 = 75 เท่า

อัตราขยาย 75เท่า เพียงพอจะทำให้เรามองเห็นดาวเสาร์และวงแหวนของดาวเสาร์ได้ชัดเจน นอกจากนี้ยังได้เห็นดาวพฤหัส และดวงจันทร์ของดาวพฤหัสอีก 4 ดวงด้วย กล้อง firstscope เหมาะแก่การดูดาวเคราะห์มาก ซึ่งการดูดาวเคราะห์ให้พอเห็นนั้นทำได้ในทุกๆที่ ไม่จำเป็นต้องเข้าป่าลึก หรือ หลบแสงสว่างจากเมืองหลวง

ลองดูวิดีโอแนะนำตัว FirstScope จาก celestron

ขอเล่าประวัติกล้องดูดาวอย่างย่อ

กล้องดูดาวถูกสร้างครั้งแรกโดยกาลิเลโอ ในปี คศ 1609 เป็นกล้องระบบหักเหแสง ส่วนกล้องดูดาวระบบนิวโทเนี่ยนถูกสร้างในปี คศ 1668 โดยไอแซคนิวตัน กล้องดูดาวนิวโทเนี่ยนเป็นกล้องที่พัฒนาขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาความเบลอ ความคลาดสี และปรับปรุงให้มีขนาดที่เล็กลงในอัตราขยายที่เท่ากัน และกล้องระบบนิวโทเนี่ยนก็ได้ครับความนิยมสร้างกันเป็นจำนวนมาก กล้องขนาดใหญ่ระดับหนึ่งเมตรหรือมากกว่าจะเป็นกล้องระบบนิวโทเนี่ยนทั้งหมด

galileo_telescope
กล้องดูดาวของ galileo คาดว่าเป็นตัวจำลองมาจากของจริง

tele_newton_big
กล้องดูดาวของไอแซคนิวตัน

กล้องดูดาว Firstscope เมื่อตอนใช้งาน ขนาดเล็กมาก เราสามารถใช้กล้องนี้ตั้งที่ไหนก็ได้เพื่อดูดาวเคราะห์ แม้แต่ในกรุงเทพ ในบ้าน เราก็ดูดาวเสาร์ได้ มองเห็นวงแหวนดาวเสาร์แน่นอน

Telescope
IMG_1502